ΠΟΙΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΤΩΝΙΟ ΖΥΓΟΜΑΛΑ

Αφορμή για την σημερινή ανάρτηση είναι  ένα ποίημα που δημοσιεύθηκε σε Αθηναϊκή εφημερίδα το 1914, το έγραψαν οι Κρητικοί και το δημοσίευσε ο Νικόλαος Κασιμάτης, αφιερωμένο στον Αντώνιο Ζυγομαλά για τον χαμό του αδελφού του Ιωάννη και του γιού του Ανδρέα. Το ποίημα είναι το παρακάτω:

ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ

H Πλανόδιος Κρητική Μούσα

Τον τεθλιμμένον Αντώνιον Ζυγομαλάν παρηγορούσα

ΖΥΓΟΜΑΛΑ ΑΝΤΩΝΙΕ, υπομονή μεγάλη

Στην άξαφνή σου συμφορά, γιατί πονούνε κι άλλοι

Πονάει η Κρήτη προ πολλού γενναίον αδελφόν σου

Και κλαίει όλη η Ήπειρος σήμερον τον υιόν σου

Πονείς και συ και ως γονιός κι ως αδελφός ακόμα

Μα βλέπε δάφνες και μυρτιές που κοίτωνται σαν στρώμα

Γύρω στα προσκεφάλια τους και τους μυροβολούνε

Κι οι Μούσαι με τας λύρας των τάδε τους τραγουδούνε:

Nειάτα και κάλλη φθείρονται κι ο πλούτος τέλος έχει

Μόνον μιά δόξα μιά τιμή, καταλυμό δεν έχει.

Και συ γονιέ και αδελφέ και ως άκρον πατριώτης

Παύσον τους αναστεναγμούς, τα πάντα ματαιότης

Και δόξαζε τον Κύριον στου χάρου το φαρμάκι

Και κάνε πέτρα την καρδιά και στρίβε το μουστάκι

Με την γνωστήν σου λεβεντιά και να σε καμαρώνη

Η ακριβή σου σύζυγος , τον πόνον ν΄αλαφρώνη

Η μάνα του μοναχογιού, τ΄αήττητου Ανδρέα

Που θύμα όλος έπεσε για την Μεγάλη Ιδέα

Η γενιά των Ζυγομαλάδων, από τις αρχαιότερες Ελληνικές οικογένειες, είχε αγωνιστεί με αυταπάρνηση σε όλους τους εθνικούς και απελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδας.

Ο Ανδρέας Ζυγομαλάς, πατέρας του Αντωνίου, γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1803.  Αγωνίστηκε στην επανάσταση του 1821 μαζί με άλλους επίλεκτους εθελοντές Ηπειρώτες, Ζακυνθινούς και Αθηναίους. Πήρε μέρος στους αγώνες και στην επανάσταση στην Χίο, από την οποία διέφυγε μετά την καταστροφή, στο Μεσολόγγι έχρι την λύση της πολιορκίας, στο Ναύπλιο στην Τρίπολη και στην Αθήνα. Στην πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών προσβλήθηκε σοβαρά από βαριά ασθένεια και σώθηκε ως εκ θαύματος. Σπούδασε στην Πάντοβα και στο Παρίσι ιατρική με υποτροφία του Κοραή και του Καποδίστρια. Επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στην Ύδρα, και αργότερα στις Σπέτσες. Στα χρόνια του Όθωνα εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, όπου παντρεύτηκε την Μαριόρα Ταμπακοπούλου. Ασχολήθηκε με την δημοσιογραφία στην έκδοση της εφημερίδας «Ο φίλος του Λαού» και διακρίθηκε ως ένας από τους άριστους και πιο τολμηρούς δημοσιογράφους. Το 1843 εκλέχτηκε πανηγυρικά αντιπρόσωπος των Κρητών στην Α΄ Εθνική Συνέλευση στην Αθήνα. Και χρημάτισε υπουργός ναυτικών στην Κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου 1854.Απεβίωσε το 1876 στην Αθήνα.

Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς, γιός του Ανδρέα Ζυγομαλά ήταν αγωνιστής της Κρητικής επανάστασης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842. Αδελφός του ήταν ο πολιτευτής και μετέπειτα βουλευτής και Υπουργός Αντώνιος Ζυγομαλάς.Υπηρέτησε στο στρατό με το βαθμό του αξιωματικού του πεζικού. Πήρε μέρος από τους πρώτους στις μάχες στην επανάσταση της Κρήτης υπό τις διαταγές του Π. Κορωναίου και του Ζιμβρακάκη. Πολέμησε επίσης στην Γαλλία κατά τον Γαλλογερμανικό πόλεμο στην περίφημη Legion Héllenique και έλαβε το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής. Τραυματίστηκε σοβαρά από μια σφαίρα που του έμεινε στο στήθος και γι αυτό οι γιατροί του είχαν συστήσει να περνά τα καλοκαίρια του σε ορεινά μέρη με πεύκα όπως γινόταν σε όσους έπασχαν από ασθένειες των πνευμόνων την εποχή αυτή. Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς ήλθε έτσι στον Αυλώνα που το κλίμα του ήταν κατάλληλο για τις παθήσεις των πνευμόνων και από εδώ ξεκίνησε η γνωριμία της οικογένειας Ζυγομαλά με τον Αυλώνα. Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς εντυπωσιασμένος από την ζεστή φιλοξενία και τον έντιμο χαρακτήρα των Αυλωνιτών και γνωρίζοντας το πρόβλημα του τόπου με τον τσιφλικά Συγγρό, είπε στον αδελφό του Αντώνιο που ασχολείτο με την πολιτική ότι αυτούς τους ανθρώπους  πρέπει να τους βοηθήσεις κι αυτοί θα στο ανταποδώσουν, όπως κι έγινε πράγματι. Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς πέθανε τον Ιανουάριο του 1866-67 στην Αθήνα.

Η Κρήτη και ο λαός της στενά συνδεδεμένοι με την οικογένεια Ζυγομαλά, αφιέρωσαν με τον μοναδικό τρόπο που ξέρουν να πλέκουν τους στίχους και την ευαισθησία που τους διακρίνει, σαν δείγμα ευγνωμοσύνης για την οικογένεια που αγωνίστηκε για την ελευθερία της πατρίδας τους, το παραπάνω ποίημα προς τον Αντώνιο Ζυγομαλά για τον χαμό του αδελφού του και του γιού του Ανδρέα στους εθνικούς υπέρ πατρίδος αγώνες.