Τρίτη 20 Ιανουαρίου 2015

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΖΥΓΟΜΑΛΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΑΡΛΑΤΟ

Ο Χίος Λυκειάρχης και συγγραφέας του βιβλίου για τον Ανδρέα Ζυγομαλά, Λεωνίδας Πυργάρης, ερευνώντας αδιαλείπτως και ανακαλύπτοντας νέα στοιχεία για την οικογένεια Ζυγομαλά μας απέστειλε προς δημοσίευση τα παρακάτω ιστορικά στοιχεία και κείμενα για τα οποία τον ευχαριστούομε θερμά για μία ακόμη φορά:



ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΠΥΡΓΑΡΗΣ
              ΧΙΟΣ
                                                                                   Χίος:19 Ιανουαρίου 2015

    Αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες Αυλωνίτες,

   Σας αποστέλλω ένα παλαιό δημοσίευμα τής χιακής εφημερίδας «ΠΡΟΟΔΟΣ» (7 Οκτ. 1965), υπογεγραμμένο από το Μιχαήλ Σκαρλάτο. Ο Σκαρλάτος ήταν δικηγόρος στο επάγγελμα αλλά και έγκριτος και καταξιωμένος δημοσιογράφος σε διάφορες κατά καιρούς εκδιδόμενες χιακές εφημερίδες. Ο Σκαρλάτος σ’ ένα δημοσίευμά του στην «ΠΡΟΟΔΟ» τού 1965 αναφέρεται σε μια παλαιά του επίσκεψη, μαζί με άλλους επιφανείς Χιώτες, στην οικία τού Αντωνίου Ζυγομαλά, στα πλαίσια κάποιας δοθείσας τότε εκ μέρους τού ζεύγους Ζυγομαλά δεξίωσης. Λογικά, η δεξίωση εκείνη στην οικία Ζυγομαλά θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε στη δεκαετία τού 1920, αν ληφθεί υπ’ όψιν αφενός ότι ο Αντώνιος Ζυγομαλάς απεβίωσε το 1930 και αφετέρου ότι κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια μετά το 1914 η οικογένεια, λόγω τού πένθους της, δεν θα προέβαινε σε τέτοιου είδους δραστηριότητες.
   Ο Σκαρλάτος παρέχει κάποιες ενδιαφέρουσες και άγνωστες ως τώρα πληροφορίες περί τής συμπεριφοράς τού Αντωνίου Ζυγομαλά αλλά και του αδελφού του, Γεωργίου Ζυγομαλά, κατοίκου Μασσαλίας. Επίσης, μαθαίνουμε ότι τη νεκρολογία, που δημοσίευσε ο Σκαρλάτος στις 9 Αυγ. 1914 στη χιακή εφημερίδα «ΠΑΓΧΙΑΚΗ» προς τιμήν τού εν πολέμω πεσόντος Ανδρέα Αντ. Ζυγομαλά, αναδημοσίευσε μεταφρασμένη στη γαλλική η παρισινή εφημερίδα τής εποχής «Ματάν».
   Αμέσως κάτω από το δημοσίευμα τού Μιχαήλ Σκαρλάτου στην «ΠΡΟΟΔΟ» τού 1965, παραθέτουμε τη νεκρολογία που συνέταξε ο ίδιος ο Σκαρλάτος, ως νεαρός δημοσιογράφος 51 χρόνια πριν (τον Αύγουστο τού 1914), για να φανεί το υψηλότατο επίπεδο τής χιακής δημοσιογραφίας τής εποχής εκείνης: η γαλλική εφημερίδα «Ματάν» προτίμησε να αναδημοσιεύσει τη νεκρολογία προς τιμήν τού Ζυγομαλά ενός νεαρού και άσημου δημοσιογράφου τής επαρχίας παρά το δημοσίευμα κάποιου καταξιωμένου και γνωστού δημοσιογράφου τών μεγάλων αθηναϊκών εφημερίδων τής εποχής, των ΣΚΡΙΠ και ΕΜΠΡΟΣ, οι οποίες επίσης κάλυψαν τότε με τον προσήκοντα σεβασμό το θάνατο τού ήρωα Ζυγομαλά. Η νεκρολογία τού Σκαρλάτου υπέρ τού Ζυγομαλά θεωρούμε ότι είναι, κρινόμενη με φιλολογικά και αισθητικά κριτήρια, ένα «ποίημα» δημοσιογραφίας. Ο συντάκτης της, ο νεαρός τότε δικηγόρος Μιχαήλ Σκαρλάτος, μέσα σ’ ένα σύντομο κείμενο μπόρεσε να δώσει τον παλμό και το ήθος τού Ανδρέα Ζυγομαλά, δηλαδή βασικά συστατικά τής ψυχογραφίας του!
   Απολαύστε τη νεκρολογία τού Σκαρλάτου, την οποία βεβαίως έχουμε ενσωματώσει και στο βιβλίο μας περί του Ανδρέα Αντ. Ζυγομαλά.

                                                                                            Με κάθε Τιμή!
                                                                                       Λεωνίδας Πυργάρης                                        

                                          ΕΝΑΣ ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΧΙΟΝ
                                       Του δικηγόρου κ. ΜΙΧ. ΣΚΑΡΛΑΤΟΥ

   «Τα δημοσιεύματα εις τοπικήν εφημερίδα κατά τας τελευταίας ημέρας τού αγαπητού κ. Κοραή Παπαντωνάκη (ο Παλαιός) σχετικώς με τα μεγαλεία τής Χίου και των Χίων την παλαιάν εποχήν, η δημοσίευσις εις την ιδίαν εφημερίδα τού ποιήματος «Λέσβος» (ύμνου προς την γείτωνα Μυτιλήνην) τού γνωστού ποιητού Βερναδάκη και η δημοσίευσις εις την αγαπητήν «Πρόοδον» τού ποιήματος η «Χίος» τού Σκούταρη μού φέρουν εις την μνήμην τα εξής:
   Μεταξύ τών επιλέκτων Χίων οι οποίοι ήσαν εγκατεστημένοι εις τας Αθήνας ήτο και ο αείμνηστος Αντώνιος Ζυγομαλάς. Είχε σπουδάσει εις το Πανεπιστήμιον Αθηνών Νομικήν, εσυνέχισε τας σπουδάς του εις Παρισίους και Λονδίνον και κατόπιν επιστρέψας εις Αθήνας ειργάσθη εις το υπουργείον εξωτερικών. Κατόπιν υπήρξεν επί πολλά έτη πολιτευτής Αττικής χρηματίσας επί πολλά έτη ως υπουργός Παιδείας και Εσωτερικών.
   Είχε και ένα αδελφόν εγκατεστημένον εις την Μασσαλίαν ο οποίος προσέφερεν ανεκτιμήτους υπηρεσίας εις την Ελλάδα καθόσον τότε οι κάτοικοι Παρισίων που ήθελον να επισκεφθούν την Ελλάδα (τότε δεν υπήρχαν αεροπλάνα ούτε επικοινωνία με σιδηρόδρομον) ήρχοντο μέσω Μασσαλίας. Ο εκεί διαμένων Ζυγομαλάς τούς υπεδέχετο, τους εφιλοξένει μέχρις ότου επιβιβασθούν τού πλοίου και εξύμνει την Ελλάδα. Συγχρόνως τούς συνιστούσε και στον εν Αθήναις αδελφόν του, ο οποίος πολλές φορές και τους εφιλοξένει.
   Ένα βράδυ, που ήτο στην Αθήνα ο εν Μασσαλία διαμένων Ζυγομαλάς, ο εν Αθήναις αδελφός του έκαμε και δεξίωσιν εις την οποίαν παρέστησαν οι εν Αθήναις εγκατεστημένοι Χίοι, αείμνηστοι Κων/τίνος Άμαντος, καθηγητής και Ακαδημαϊκός, Ιωάννης Καλαμάρης, μεγαλοβιομήχανος και πολιτευτής Αθηνών, συγγενείς τού Ζυγομαλά, ο Ναύαρχος Ανδρεάδης ο οποίος διετέλεσε και βουλευτής Χίου, ο Διευθυντής τού Δρομοκαϊτείου Γιαννίρης, ο επί πολλά έτη Διοικητής τού εν Αθήναις κεντρικού καταστήματος τής Εθνικής Τραπέζης τής Ελλάδος επί πολλά έτη και έπειτα υπουργός Εξωτερικών Μάξιμος, η εξαδέλφη τού Ζυγομαλά μακαρίτισσα Καλλ. Λάπου, μερικοί άλλοι τα ονόματα τών οποίων δεν ενθυμούμαι, και ο υποφαινόμενος ο οποίος συνεδέετο στενώς μετ’ αυτού, καθόσον όταν ο υιός του ο οποίος ήτο το μόνον τέκνον που είχαν, εφονεύθη εις κάποιαν μάχην υπηρετών ως έφεδρος αξιωματικός είχα γράψει μίαν νεκρολογίαν εις την τότε εκδιδομένην εν Χίω εφημερίδα «Παγχιακήν» η οποία είχε κάμει τόσην εντύπωσιν ώστε ο εν Αθήναις διαμένων Χιωτοσυριανός ανταποκριτής τής εν Παρισίοις «Ματάν» μετέφρασε την εν λόγω νεκρολογίαν την οποίαν έστειλε εις την ειρημένην εφημερίδα, η οποία και την εδημοσίευσε.
Κατά την δεξίωσιν η συζήτησις περιεστράφη γύρω από την ιστορίαν τής Χίου και εξυμνούντο τα εξέχοντα τέκνα της, από των παλαιών χρόνων, αι υπηρεσίαι αι οποίαι είχαν προσφερθεί υπό των Χίων εις τα γράμματα, τας επιστήμας, τας τέχνας, το εμπόριον, την ναυτιλίαν, την Ελλάδα κ.λπ…»

                            [Χιακή Εφημερίδα «Πρόοδος», αρ. φύλλου 10357, 7-10-1965]


                                                  Ο ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ

   «Η μοίρα, ως φαίνεται, προώρισεν όπως η Χίος κρατεί αδιαλείπτως το πένθιμον μάκτρον δια να απομάσση θαλερά δάκρυα, τα οποία εκάστοτε υποχρεούται να λάβη προ τού σεπτού σκήνους μαρτυρικών τέκνων της.
   Μετά τον Λιβανίδην βάψαντα τούς Ηπειρωτικούς λόφους, ο Λεώβαρις πατήσας τας Μακεδονικάς χαράδρας, και μετά τούτον ο ήδη θρηνούμενος Ανδρέας Αντ. Ζυγομαλάς, ανθυπολοχαγός τού πυροβολικού. Μόνον ο αναστραφείς τον ευγενή νεκρόν είνε δυνατόν να εννοήση το οδυνηρόν άλγος, όπερ αισθάνονται οι γνωρίσαντες αυτόν, όλη η Αθηναϊκή κοινωνία επί τη σκληρά απωλεία του. Γεννηθείς εν τη φάτνη τής Πατριαρχικής καταγωγής, περιτυλιχθείς με τα σπάργανα τής αριστοκρατίας, λικνισθείς με το φύσημα τού πατριωτισμού, ανατραφείς με την λεπτότητα και τα ευγενή ιδανικά, ενόμιζεν ως υπέρτατον αυτού καθήκον, εθεώρει ως προορισμόν του, την εκπλήρωσιν ευγενούς υψηλής ιδέας δια πάσης θυσίας.
   Δρέψας τα αριστεία εν τη Νομική σχολή υπό τα χειροκροτήματα τών καθηγητών του, ωπλισμένος, υπέρ το δέον μάλιστα, με όλα τα προσόντα δια να αντικρύση τας κοινωνικάς θυέλλας, αντί μετά την εκπλήρωσιν τής στρατιωτικής του θητείας να αναπαυθή εις τας δάφνας τας οποίας συνέλεξε δια της ονομαστής γενναιότητός του εις τους δύο πολέμους, ν’ ακολουθήση το ευρύ στάδιον, το οποίον του άνοιξαν η μητρική οικοκυροσύνη και η πατρική αυστηρότης, αφήκε κολοσσιαίαν περιουσίαν, πολυάσχολον και κερδοφόρον πατρικόν γραφείον, βασιλικά ανάκτορα και πλουτοκρατικά μέγαρα, πριγκηπικάς συναναστροφάς και κοινωνικάς απολαύσεις, χλιδήν και ευμάρειαν, τα εποδοπάτησεν ειρωνικά, τα απεσκοράκισε μεγαλοφώνως, εθυσίασε το υπερήφανον κάλλος τών είκοσι τεσσάρων ανοίξεών του, και επετάχθη εκεί όπου ο εθνικός κίνδυνος, εκεί όπου αισχρά πολιτική εστραγγάλιζεν απαράγραπτα δίκαια, εκεί εις την Ήπειρον ένθα η φρατελική κακοβουλία ωργίαζεν εις βάρος τού Ελληνικού πατριωτισμού.
   Ποία η δράσις του εις την Ήπειρον καθ’ όλον τον ευγενή αγώνα τών αυτονόμων, μαρτυρούν τα Βασιλικά και Πρωθυπουργικά συγχαρητήρια, αι ιστορικαί δέλτοι και εκθέσεις τής Αυτονόμου Κυβερνήσεως, τα θερμόρευστα δάκρυα τής ευγνωμοσύνης και οι θρηνώδεις κοπετοί ολοκλήρου τού Ηπειρωτικού λαού. Οι συμπολεμισταί του τον εβάπτισαν ανδρείον και οι εν Ηπείρω ανταποκριταί τών Αθηναϊκών συναδέλφων ανέφερον πάντοτε ο ανδρείος Ζυγομαλάς. Αλλά παρά τω γενικώ πατριωτικώ αισθήματι υπήρχεν εις την αυτήν δόσιν και το μικρόν τοιούτον.
   Την Χίον, την οποίαν μικρός εγνώρισε, την ανέφερε πάντοτε με συγκίνησιν και τον τόνον τής προφοράς του εχαρακτήριζε παιδική υπερηφάνεια, όταν δε φίλοι του και συγγενείς του τον παρώτρυνον να εγκαταλείψη την ιδέαν τής εις Ήπειρον μεταβάσεώς του και να έλθη εις την Χίον ως αξιωματικός τής πολιτοφυλακής, απήντα με το χαρακτηριστικόν του χαμόγελο «Ο κίνδυνος είνε τώρα αλλού. Μην ανησυχήτε και άμα μάθω πως η πατρίδα μου κινδυνεύει, έξαφνα θα με δήτε στη Χίο». Δεν παρήλθε ούτε ένας μήνας ακόμη που έγραφε εις τους εδώ συγγενείς του και εις έτερα γνωστά πρόσωπα ζητών την αποστολήν εις Ήπειρον ενόπλων σωμάτων εκ προσφύγων, μη λησμονών εν τούτοις να προσθέτη ότι εν η περιπτώσει ηπειλείτο η Χίος θα ήτο εκ των πρώτων υπερασπιστών της.
    Οπωσδήποτε όμως ευρισκόμεθα προ του μοιραίου και δεν γνωρίζει κανείς ποίον να πρωτοθρηνήση. Τον ηρωικόν νεανίαν ή τους επιζήσαντας γονείς; Τον ευγενή ήρωα ή τους απέλπιδας γεννήτορας; Τον γενναίον υιόν, ο οποίος δεν ηυτύχησε να ίδη εκπληρουμένους τούς πόθους του, τους αγίους και ευγενείς, ή τους ολοφυρομένους γονείς οι οποίοι έχασαν τον μόνον και τρυφερόν βλαστόν των;  Του μεν πρώτου ας είναι ελαφρά η γη που θα σκεπάση το τιμημένον σώμα του και ας αγάλλεται η ψυχή του, διότι το όνειρόν του αργά η γρήγορα θα εκπληρωθή, των δε δευτέρων ας είναι βάλσαμον παρηγορίας η γέννησις τοιούτου υιού.
   Εις τον κρυερόν τάφον τού υπολοχαγού Ανδρέα Α. Ζυγομαλά στέλλομεν Χιώτικα μυρωμένα άνθη εις δε τους απαρηγορήτους γονείς υπενθυμίζομεν το του αρχαίου φιλοσόφου εις τον οποίον θύοντα ανηγγέλθη ο θάνατος τού υιού αυτού:  “εγνώριζα ότι ο υιός μου εγεννήθη θνητός”.
    Mi Skarlatos»                                                                                                                                         
                                             [Εφημ. «ΠΑΓΧΙΑΚΗ» 9/8/1914]